ژانرهای سینمایی را بشناسیم
معیارهای تشخیص ژانر فیلم
۱۸ مهر ۱۳۹۷
ژانر یا گونه، به نوعی از طبقه‌بندی اطلاق می‌شود که بر اساس مجموعه‌ای از ویژگی‌های مشترک شکل گرفته باشند. فیلم‌های ژانری، فیلم‌هایی که بر اساس ژانر ساخته شده‌اند را چنین می‌توان تعریف کرد: «فیلم‌های تجاری بلندی که از راه تکرار و تنوع‌بخشی، داستان‌هایی آشنا را با شخصیت‌هایی آشنا و در موقعیت‌هایی آشنا تعریف می‌کنند.»
ژانرها با اینکه در سینما نقشی مرکزی دارند؛ اما سابقه‌شان بسیار قدیمی‌تر است؛ همانطور که ریک آلتمن، نویسنده کتاب «فیلم/ژانر» اشاره کرده است: « از میان تمام مفاهیم بنیادی در نظریه ادبی، هیچ‌کدام تباری طولانی‌تر و برجسته‌تر از مسئله ژانرها نداشته است.» به طور مثال، وسترن از قبل و پیش از اختراع سینما پایه‌ریزی شده بود. در عین حال موزیکال‌ها هم پیش از سینما در تئاتر شکل گرفته بودند.
آلتمن معتقد است ارسطو نخستین نظریه‌پرداز ژانر است. ارسطو در «بوطیقا»ش دو مبحث مهم در مطالعه ژانرهای سینمایی را پیش‌بینی می‌کند. اول، او می‌گوید که خصوصیات فرمی‌هستند که اجازه می‌دهند تعدادی از فیلم‌ها کنار هم قرار بگیرند و یک شاخه یا مقوله متمایز محسوب شوند. دوم، این نگاه ارسطو که تراژدی از راه تأثیری روانی حاصل می‌شود (کاتارسیس یا پالوده شدن از حس ترس و شفقتی که ناشی از هم‌ذات‌پنداری با کنش‌های قهرمان تراژیک است) نشانه توجه نقادانه‌ای است که به این نکته اشاره دارد: «تأثیرات (لذات و تجارب) خاصی که ژانرهای فیلم برای بینندگان و مخاطبانشان به وجود می‌آورند.»
برای شناخت ژانرها و تشخیصشان، باید ابتدا عناصر ژانری را بشناسیم:
- قراردادها: در هر ژانری میان سازندگان و مصرف‌کنندگان آن ژانر قراردادهایی از پیش تعریف شده است؛ مثلاً در ژانر وحشت، هرجا نور کم می‌شود و موسیقی یا ساوندافکت خاصی شنیده می‌شود، اتفاقی هولناک یا جدید در حال رخ‌دادن است یا همان لحظه اتفاق می‌افتد.
- صحنه: زمان و مکان فیزیکی (این که داستان یک فیلم کی و کجا می‌گذرد) در برخی ژانرها بیش از بقیه مشخص و تعریف شده‌اند. مثلاً فیلم‌های گنگستری عموما در شهر می‌گذرند. در فیلم‌های علمی تخیلی بیشتر صحنه از دکورهای ساخته شده یا تصویرسازی کامپیوتری، شکل گرفته‌اند زیرا عموماً که روایتگر آینده‌اند؛ اما موزیکال‌ها می‌توانند هر جایی رخ دهند، از خیابان‌ها گرفته تا صحرا و دریا.
- داستان‌ها و مضامین: به طور مثال در ژانر وحشت، حتماً در داستان، عنصری عجیب و هولناک وجود دارد و در ژانر گانگستری حتماً گروهی در حال خلاف‌کردن وجود دارند.
- شخصیت‌ها، بازیگران و ستاره‌ها: مثلاً در بعضی ژانرها همیشه حضور دارند؛ مثل زن اغواگر در فیلم نوآر یا شخصیت نوچه در کمدی
در این مقاله به معرفی چند ژانر مهم می‌پردازیم و چند فیلم خوب در این ژانر را معرفی می‌کنیم که شما می‌توانید فیلم‌ها در فیلم نت، سایت تماشای آنلاین فیلم پیدا کنید و ببینید.
پنج ژانر سینمایی مهم
ژانرهایی که در مقاله بررسی می‌کنیم، عبارت‌اند از:
- ژانر وسترن
- ژانر وحشت
- ژانر کمدی
- ژانر اکشن
- ژانر علمی تخیلی
۱٫ ژانر وسترن
سینمای وسترن از قدیمی‌ترین ژانرهای فیلم است و در دوره‌های مختلف، محبوب تماشاگران بوده است و به همین علت به حیات خود ادامه داده است و فازهای دیگری نیز به آن اضافه شده است.
اولین فیلم وسترن که به نوعی اولین فیلم داستانی هم محسوب می‌شود، «سرقت بزرگ قطار» ۱۹۰۳ است.
صحنه در این فیلم‌ها عموماً بیابان‌ها یا جاده‌های خاکی بزرگ همراه با چند مغازه و دفتر کلانتری و کلیسا هستند. صحنه‌های تیراندازی و تعقیب‌وگریز نیز در این فیلم‌ها دیده می‌شود.
این فیلم‌ها داستان‌های مشخصی دارد: انتقام و ثابت‌کردن حق، ایثار و فداکاری همراه با داستانک‌های عاطفی و عاشقانه.
ژانر وسترن به دلیل محبوبیتش ادامه پیدا کرد؛ اما تغییراتی در آن پدید آمد. در دهه ۶۰ «وسترن اسپاگتی» با فیلم‌های سه‌گانه سرجولئونه، به خاطر یک مشت دلار ۱۹۶۴، به خاطر چند دلار بیشتر ۱۹۶۵ و خوب، بد، زشت ۱۹۶۷ متولد شد.
ـ فیلم‌های شاخص ژانر وسترن: دلیجان، رقصنده با گرگها، بوچ کسیدی و ساندس کید و… .
این فیلم‌ها را می‌توانید در فیلم نت، سایت تماشای آنلاین فیلم ببینید.
۲٫ ژانر وحشت
فیلم‌های ترسناک بیش از همه تحت‌تأثیر مکتب اکسپرسیونیم شکل گرفت. در واقع ژانر وحشت از سینمای اکسپرسیونیستی نشأت گرفت. مکتب اکسپرسیونیستی در آغاز قرن بیستم شکل گرفت و هدف اصلی‌اش نمایش درونیات بشر و عواطفی همچون ترس، نفرت، عشق و اضطراب بود.
استفاده از نورهای با کنتراست بالا و نورپردازی مایه تیره، فضاهای مرموز و مه‌آلود از خصوصیات ژانر وحشت محسوب می‌شود.
در این فیلم‌ها عموماً امری ناشناخته وجود دارد که با عناصری دلهره‌آور همراه می‌شود.
فیلم دکتر کالیگاری از سینمای آلمان که پیشتاز این ژانر است، از اولین فیلم‌های این ژانر محسوب می‌شود. نوسفراتو و فرانکشتاین نیز از فیلم‌های قدیمی ژانر وحشت محسوب می‌شوند.
نسل متفاوتی از فیلم‌های ترسناک در آثار کارگردانانی مثل هیچکاک و استنلی کوبریک دیده می‌شود. همچنین زیرشاخه‌هایی نیز به وجود می‌آید مثل فیلم‌های ترسناک روانشناسانه، اسلشر، دلهره‌آور.
فیلم‌های شاخص ژانر وحشت: به جن گیر، پرندگان، روانی، درخشش و… .
فیلم‌های ترسناک را می‌توانید در فیلم نت، سایت تماشای آنلاین فیلم ببینید.
۳٫ ژانر کمدی
ژانر کمدی نیز از ابتدای سینما شکل می‌گیرد. فیلم‌های برادران لومیر مثل باغبان آبپاشی‌شده و بعد از آن با چاپلین، برادران ماکس و لورل‌وهاردی به انسجام و قراردادهای خودش رسید. در سینمای صامت طبعاً به علت نبود کلام، شوخی‌ها موقعیت‌محور بودند و از جنس حرکت. مثلاً تصویر زمین‌خوردن‌های چاپلین یا دست‌وپاچلفتی بودن لورل‌وهاردی.
با ورود صدا به سینما، ژانر کمدی وارد فازهای جدیدی شد. شوخی‌های کلامی و پیچیده‌تر نیز وارد فیلم‌های ژانر کمدی شد.
در فیلم‌های کمدی معمولاً تضاد بین کنش‌ها و واکنش‌های بازیگران و محیط عامل ایجاد خنده است.
خود ژانر کمدی، زیرشاخه‌های متعددی دارد که در دوره‌های مختلف با چهره‌هایی شاخص ظهور پیدا کرده است:کمدی بزن بکوب (اسلپ استیک) با لورل و هاردی و برادران مارکس؛ کمدی دیوانه‌وار یا شلوغ شلوغ با چیچو و فرانکو؛ کمدی تقلیدی؛ کمدی سیاه و… .
فیلم‌های شاخص ژانر کمدی: آنی هال، پول رو بردار و فرار کن، هفت دزد و یک هالو و… .
فیلم‌های کمدی را می‌توانید در فیلم نت، سایت تماشای آنلاین فیلم ببینید.
۴٫ ژانر اکشن
ژانر اکشن به نسبت از ژانرهای تازه‌تر سینما محسوب می‌شود. در آن معمولاً یک یا چند قهرمان با مجموعه‌ای از درگیری‌های جنگی و رزمی و فیزیکی به جدال با دشمنان می‌روند.
از شاخصه‌های فیلم‌های اکشن صحنه‌های مهیج و تعقیب‌وگریز، حوادث خطرناکی مثل انفجارند که هیجان مخاطبان را برانگیزد. ژانر اکشن در طول دهه هفتاد با پیشرفت تکنولوژی، پیشرفت‌های چشمگیری کرد و ورود هرچه بیشتر جلوه‌های ویژه به فیلم‌های اکشن رنگ‌وبوی تازه‌ای داد.
فیلم‌های شاخص ژانر اکشن: جان سخت، مردی در آتش و… .
فیلم‌های این ژانر را می‌توانید در فیلم نت، سایت تماشای آنلاین فیلم ببینید.
۵٫ ژانر علمی تخیلی
ژرف‌ساخت ژانر علمی تخیلی، این جمله ارسطوست: «غیرممکنِ محتمل از ممکنِ غیرمحتمل بهتر است.» در داستان‌های علمی تخیلی تفکر از واقعیت شروع می‌کند و پس از بهره‌برداری از تخیل و عالم خیال، بار دیگر به واقعیت، منتها در ترازی دیگر می‌رسد.
مثلاً اگر قرار است یک نفر جمله‌ای بگوید و ساختمانی پرواز کند، در فیلم علمی تخیلی ساختمان دارای گیرنده‌ایست که آن جمله را می‌گیرد، سپس آن را رمزگشایی می‌کند، آنگاه پیامی صادر می‌کند و فرآیندی معقول طی می‌شود تا آن کلام باعث پرواز‌کردن ساختمان شود. همانطور که می‌بینید اینجا تخیل اساساً برای طرح و بحث درباره مسائل علمی، اجتماعی، انسانی و فرهنگی ست؛ به همین علت، ماجراها و حوادث جنبه علمی دارند و از نظر علمی موجه‌اند.
همان‌گونه ری بردبری، نویسنده بزرگ آمرکایی ژانر علمی تخیلی می‌گوید: «هرچه تصور می‌کنم تخیل و هر چه انجام می‌دهیم، علم است. کل تاریخ بشر چیزی جز داستانی علمی تخیلی نیست.»
«سفر به ماه» ۱۹۰۲ اثر ژرژ ملی‌یس اولین فیلم در این ژانر است. بعد از آن فریتز لانگ با فیلم «متروپولیس» این ژانر را ادامه می‌دهد تا به امروز که فیلم‌های علمی تخیلی با پیشرفت‌های تکنولوژیک تغییرات جدی‌ای کرده است.
فیلم‌های شاخص ژانر علمی تخیلی: فارنهایت ۴۵۱، جنگ ستارگان، ۲۰۰۱ ادیسه فضایی و… .
این فیلم‌ها، را می‌توانید در فیلم نت، سایت تماشای آنلاین فیلم ببینید.
